ข้อมูลด้านการเกษตรที่สำคัญ
อำเภอขุนหาญ มีพื้นที่ทำการเกษตรทั้งหมด 309,266 ไร่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบลุ่มเหมาะแก่การปลูกข้าว มีพื้นที่เพาะปลูกข้าวในปีเพาะปลูก 2558/2559 รวม 159,534 ไร่ พื้นที่ปลูกยางพารา 61,029 ไร่ พื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง 34,768 ไร่ และทุเรียน 2,582 ไร่ โดยจำแนกพื้นที่ทำการเกษตรที่สำคัญได้ ดังนี้
พืชเศรษฐกิจที่สำคัญของอำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ
| ที่ | ชนิดพืช | จำนวนราย | จำนวนไร่ |
| 1 | ข้าวนาปี | 11,480 | 159,534 |
| 2 | ยางพารา | 4,232 | 61,029 |
| 3 | มันสำปะหลัง | 3,164 | 34,768 |
| 4 | ทุเรียน | 322 | 2,582 |
ที่มา:สำนักงานเกษตรอำเภอขุนหาญ
3 พื้นที่ตามเขตความเหมาะสม
– มันสำปะหลัง
ตามการจำแนกพื้นที่เขตความเหมาะสมสำหรับการเพาะปลูกมันสำปะหลังของ กรมส่งเสริมการเกษตรร่วมกับกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เกิดจากการนำข้อมูลความเหมาะสมของดินในแต่ละชนิดพืชมาวิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลปัจจัยการเจริญเติบโตของพืช แบ่งเกณฑ์ความเหมาะสมออกเป็น ๔ ระดับ คือ S1 เหมาะสมมาก,S2 เหมาะสมปานกลาง ,S3 เหมาะสมน้อย และ N ไม่เหมาะสม ซึ่งอำเภอ ขุนหาญ มีการกำหนดพื้นที่การจัดการตามความเหมาะสมสำหรับการเพาะปลูกมันสำปะหลัง ทั้งหมด 31,459 ไร่ เป็นพื้นที่เหมาะสมปานกลาง (S2) 16,574 เหมาะสมน้อย (S3) 3,782 ไร่ ไม่เหมาะสม (N) 4,923 ไร่ พบเป็นพื้นที่ป่า 1,450 ไร่ สามารถจำแนกพื้นที่เป็นรายตำบลได้ ดังนี้
ภาพ แสดงพื้นที่ความเหมาะสมสำหรับการปลูกมันสำปะหลัง อำเภอขุนหาญ
สภาพการใช้ประโยชน์ที่ดิน
– มันสำปะหลัง
อำเภอขุนหาญ มีพื้นที่เพาะปลูกมันสำปะหลัง (ข้อมูลการเพาะปลูก ปี 2557/58) ทั้งหมด 34,522 ไร่ ครอบคลุมพื้นที่ 12 ตำบล จำนวนครัวเรือนเกษตรกร 3,411 ครัวเรือน จำแนกพื้นที่เพาะปลูกเป็นรายตำบล ดังนี้
ตาราง แสดงสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินพื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง อำเภอขุนหาญ
ภาพ แสดงสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินพื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง อำเภอขุนหาญ
สภาพการใช้ประโยชน์ที่ดิน
ภาพ แสดงสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินพื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง อำเภอขุนหาญ
ข้อมูลด้านสินค้า
ข้อมูลการผลิต
– มันสำปะหลัง
พื้นที่เพาะปลูกมันสำปะหลัง (ข้อมูลการเพาะปลูก ปี 2557/58) ทั้งหมด 34,522 ไร่ ครอบคลุมพื้นที่ 12 ตำบล 145 หมู่บ้าน จำนวนครัวเรือนเกษตรกร 3,411 ครัวเรือน มันสำปะหลังเป็นพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของอำเภอ มีพื้นที่เพาะปลูกมากเป็นอันดับที่ 3 รองจากข้าว และยางพารา สามารถปลูกได้ 1 ครั้ง/ปี ส่วนใหญ่ปลูกโดยอาศัยน้ำฝน ไม่เคยพบการระบาดของโรคที่รุนแรง เก็บเกี่ยวผลผลิตช่วงเดือนธันวาคม – เมษายน ผลผลิตที่ได้ 120,827 ตัน/ปี ผลผลิตเฉลี่ย 3.5 ตัน/ไร่
3.1.1 สภาพการใช้เทคโนโลยีการผลิต
วิธีการปลูกมันสำปะหลัง
1.การเตรียมดิน ครั้งแรก ไถกลบวัชพืช ลึกประมาณ 20 – 30 ซม. ทิ้งไว้ประมาณ 2-3 สัปดาห์ ครั้งที่ 2 ไถพรวน แล้วยกร่องปลูก ระยะห่างระหว่างต้น 50 – 100 ซม. ระยะห่างระหว่างแถว 80-120 ซม.
2.การเตรียมท่อนพันธุ์ ใช้ท่อนพันธุ์อายุ 10 – 12 เดือน ตัดไว้ไม่เกิน 15 วัน ตัดท่อนพันธุ์ยาวประมาณ 20 -25 ซม. แล้วแช่ท่อนพันธุ์มันสำปะหลังด้วยน้ำยาเพื่อกำจัดเพลี้ยแป้งที่ติดมากับท่อนพันธุ์ และป้องกันการเข้าทำลายยอดอ่อนมันสำปะหลัง สารเคมีที่แนะนำให้เกษตรกรใช้แช่ท่อนพันธุ์ก่อนปลูก ได้แก่
ไทอะมีโทแซม 25% WG อัตรา 4 กรัม ต่อน้ำสะอาด 20 ลิตร
อิมิดาคลอปิด 70% WG อัตรา 4 กรัมต่อน้ำที่สะอาด 20 ลิตร
ไดโนทีฟูแรน 10% WP อัตรา 40 กรัมต่อน้ำสะอาด 20 ลิต
พันธุ์
พันธุ์ที่นิยมปลูก ได้แก่ เกษตรศาสตร์ 50 , ระยอง 72
พันธุ์เกษตรศาสตร์ 50
การจัดการดิน
หลังจากการเก็บเกี่ยวเกษตรส่วนใหญ่จะทำการไถเตรียมดิน 2 ครั้ง ด้วยผาน 3 ลึกประมาณ 8-12 นิ้ว โดยไถกลบมันสำปะหลังที่เหลือจากการเก็บเกี่ยวในฤดูเพาะปลูกที่ผ่านมา แล้วทิ้งไว้ประมาณ 30 วันเพื่อให้ย่อยสลายเป็นปุ๋ยในดิน แล้วจึงไถด้วยผาน 7 อีก 2-3 ครั้ง แล้วทำการยกร่องปลูก เกษตรกรบางรายจะทำการปรับปรุงดินโดยใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยอินทรีย์ ในขั้นตอนเตรียมดิน อัตรา 500 – 1,000 กก./ไร่
การใช้สารเคมี
1. มีการใช้สารกำจัดวัชพืชชนิดก่อนงอก(ยาคุมหญ้า)ฉีดพ่นหลังการปลูก
2. มีการใช้สารกำจัดวัชพืชที่ขึ้นระหว่างแถวมันสำปะหลังตามความจำเป็น สลับกับการใช้จอบถาง
3. มีการใช้สารกำจัดศัตรูพืชพวกแมลงต่างๆ เช่น ไรแดง เพลี้ยแป้ง แมลงหวี่ขาว เมื่อพบการระบาด
การใส่ปุ๋ย
1. ใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยอินทรีย์ในขั้นตอกเตรียมดิน อัตรา 500-1,000 กก./ไร่
2. ใส่ปุ๋ยเคมี สูตร 15-15-15 , 15-7-15 อัตรา 25-50 กก./ไร่ แบ่งใส่ 2 ครั้ง
การเก็บเกี่ยว
การเก็บเกี่ยวจะใช้แรงงานคน และเครื่องจักรในการเก็บเกี่ยว ช่วงเวลาเก็บเกี่ยวเดือนธันวาคม – เมษายน จำหน่ายเป็นมันเส้นและมันหัวสด
3 ผลผลิต
ปริมาณผลผลิตในพื้นที่รวม (Supply) 120,827 ตัน ผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่ของจังหวัด 3.5 กก./ไร่ ผลผลิตส่วนมากจะเก็บเกี่ยวในช่วงเดือน ธันวาคม – เมษายน
ข้อมูลการตลาด
– มันสำปะหลัง
การรับซื้อผลผลิตมันสำปะหลังในอำเภอขุนหาญ ส่วนมากเกษตรกรจะจำหน่ายเป็นหัวมันสด(คละ) ผลผลิตส่วนใหญ่จะออกสู่ตลาดช่วงเดือนมกราคม – เมษายน มีปริมาณผลผลิตในแต่ละช่วงเดือน ดังนี้
เดือนมกราคม มีปริมาณผลผลิตสู่ตลาด 31,817 ตัน
เดือนกุมภาพันธ์ มีปริมาณผลผลิตสู่ตลาด 33,010 ตัน
เดือนมีนาคม มีปริมาณผลผลิตสู่ตลาด 35,980 ตัน
เดือนเมษายน มีปริมาณผลผลิตสู่ตลาด 20,020 ตัน
การวิเคราะห์หาความสมดุลระหว่างอุปสงค์และอุปทาน
– มันสำปะหลัง จากข้อมูลข้างต้นจะเห็นว่าอุปสงค์ (Supply) มีมากถึง 120,827 ตัน/ปีเพาะปลูก ส่วนอุปทาน (Demand) ความต้องการหัวมันสดของลานมัน/โรงงานแป้งมัน มีจำนวน 199,500 ตัน ซึ่งยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาด ประมาณ 78,673 ตัน
จุดรับซื้อผลผลิต/โรงงานแปรรูป
-มันสำปะหลัง
แหล่งรับซื้อที่มีความสำคัญในอำเภอขุนหาญ มี 9 แห่ง ดังนี้
ข้อมูลด้านคน/เกษตรกร
4.1 สภาพปัญหาความต้องการ
– ปัญหาการขาดแคลนตลาดสินค้ากลางและราคาพืชผลทางการเกษตรตกต่ำ
– ปัญหาเสื่อมโทรมของดินและน้ำที่เป็นปัจจัยสำคัญในด้านการเกษตรกรรม
– ปัญหาการทำการเกษตรลงทุนสูง พึ่งพาสารเคมี
– ปัญหาราคาผลผลิตตกต่ำ
– ปัญหาขาดเงินทุนหมุนเวียนในการประกอบอาชีพ
– ปัญหาโรคแมลงทำลายพืช
– ปัญหาแหล่งน้ำธรรมชาติในพื้นที่ไม่เพียงพอในฤดูแล้ง
4.2 ความพร้อมทักษะความชำนาญ
– การปลูกพืชตรงตามความเหมาะสมของสภาพดิน
– การใช้เครื่องจักรเพื่อลดการใช้แรงงานคน
– การใช้พันธุ์/เมล็ดพันธุ์คุณภาพ
– การดูแลรักษา ใส่ปุ๋ยตรงตามระยะเวลา และปริมาณที่พืชต้องการ
– แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันละกันเสมอ
Smart Farmer ต้นแบบ
– มันสำปะหลัง
(1) นายถนอมศักดิ์ รีบรัด บ้านเลขที่ 47 หมู่ที่ 15 บ้านพรานใต้ตะวันตก ตำบลพราน อำเภอ ขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ หมายเลขบัตรประชาชน 3-3308-00041-16-1 มีความชำนาญด้าน
1. การคัดเลือกพันธุ์พืชที่เหมาะสมกับพื้นที่
2. การใช้เครื่องจักร
3. การใช้ปุ๋ยตามสภาพดิน
4. เทคนิคการปลูกที่เพิ่มผลผลิต/ไร่
องค์กร/สถาบันเกษตรกร
1. ศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลโพธิ์วงศ์ (ศดปช.)
สถานที่ดำเนินการ ที่ตั้งศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนตำบลโพธิ์วงศ์ (ศดปช.)
บ้านโนนแดง หมู่ที่ 7 ตำบลโพธิ์วงศ์ อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ สถานที่ดำเนินการ
พิกัดที่ตั้ง ศดปช. พิกัด X: 0442211 พิกัด Y : 1618959
2. ศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนตำบลไพร
สถานที่ดำเนินการ ที่ตั้งศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนตำบลไพร (ศจช.)
หมู่ที่ 6 บ้านปุน ตำบลไพร อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ
พิกัดที่ตั้ง ศจช. พิกัด X : 0437830 พิกัด Y : 1628821
3. ศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนตำบลพราน
สถานที่ดำเนินการ ที่ตั้งศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนตำบลพราน (ศจช.)
หมู่ที่ 15 บ้านพรานใต้ตะวันตก ตำบลพราน อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ
พิกัดที่ตั้ง ศจช. พิกัด X : 0444766 พิกัด Y : 1614154
4. ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร(ข้าว)
สถานที่ดำเนินการ ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร(ข้าว)
หมู่ที่ 2 บ้านเดื่อ ตำบลกระหวัน อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ
พิกัดที่ตั้ง ศจช. พิกัด X : 0436166 พิกัด Y : 1622308
พิกัดที่ตั้ง ศจช. พิกัด X : 0436166 พิกัด Y : 1622308
การกำหนดพื้นที่เป้าหมายการผลิตสินค้าเกษตร – มันสำปะหลัง
การหาพื้นที่เป้าหมายการผลิตทำโครงการซ้อนทับแผนที่ความเหมาะสมของดิน (Land Suitibility map) กับแผนที่แสดงสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดิน (Land use map) ของมันสำปะหลัง สรุปได้ดังนี้
พื้นที่เหมาะสม (S1,S2)พื้นที่ 16,242 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 47 ของพื้นที่ทั้งหมด
พื้นที่ไม่เหมาะสม (S3,N) พื้นที่ 18,280 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 53 ของพื้นที่ทั้งหมด
ภาพ แสดงพื้นที่ทับซ้อนระหว่างพื้นที่เหมาะสมกับพื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง อ.ขุนหาญ
จากแผนที่การทับซ้อนพื้นที่ระหว่างเขตความเหมาะสม และสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินพบว่า พื้นที่เหมาะสม (S1,S2)และมีการปลูกมันสำปะหลังจริงจำนวน 16,242 ไร่ อยู่ในพื้นที่ตำบลพราน ตำบลบักดอง ตำบลไพร ตำบลภูฝ้าย ตำบลโพธิ์วงศ์ ตำบลห้วยจันทร์ ตำบลโนนสูง ตำบลโพธิ์กระสังข์ และตำบลกันทรอม ซึ่งจากการวิเคราะห์ความสมดุลอุปสงค์อุปทาน พบว่า ความต้องการรับซื้อของตลาดมันสำปะหลังสูงกว่าปริมาณผลผลิตของเกษตรกร จำนวน 78,673 ตัน/ปี คิดเป็นพื้นที่ปลูกโดยประมาณ 22,478 ไร่
ปัจจุบันมีการใช้ประโยชน์ที่ดินจากการปลูกมันสำปะหลัง 34,522 ไร่ ซึ่งมากกว่าพื้นที่ที่เหมาะสม(S1,S2) สำหรับการปลูกมันสำปะหลังของอำเภอขุนหาญ แต่ผลผลิตมันสำปะหลังก็ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาด จึงมีแนวทางการส่งเสริมเพื่อเพิ่มผลผลิตให้เพียงพอต่อความต้องการรับซื้อ ในเขตพื้นที่เหมาะสม และนอกเขตพื้นที่เหมาะสมดังนี้
1.เพิ่มปริมาณผลผลิต/ไร่ให้สูงขึ้น โดยการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมันสำปะหลังในพื้นที่เหมาะสม(S1,S2) โดยการถ่ายทอดเทคโนโลยี เช่น การคัดเลือกพันธุ์ที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ของเกษตรกร การใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินเพื่อลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิต การดูแลรักษา กำจัดวัชพืช การใส่ปุ๋ย ควบคุมโรคแมลงศัตรูมันสำปะหลัง การให้น้ำโดยระบบน้ำหยดในพื้นที่ที่มีแหล่งน้ำเพียงพอและเหมาะสม และการเก็บเกี่ยวที่ถูกต้องถูกเวลาเพื่อให้ผลผลิตมีคุณภาพ เปอร์เซ็นต์แป้งสูง เป็นที่ต้องการของแหล่งรับซื้อ 2.เพิ่มพื้นที่ปลูกในเขตพื้นที่ที่มีความเหมาะสม (S1,S2) ในเขตพื้นที่ตำบลพราน บักดอง กันทรอม ไพร และเขตพื้นที่ที่มีแหล่งน้ำธรรมชาติ/ชลประทาน